et-Tuhfetü's-Seniyye: Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd'in İbn Âcurrûm'un nahve dair olan el-Mukaddimetü'l-Âcurrûmiyye kitabı üzerine kaleme aldığı şerhtir. Eserin tam olarak ismi; et-Tuhfetü's-Seniyye bi-Şerhi'l-Mukaddimeti'l-Âcurrûmiyye'dir.

İbn Âcurrûm'un Mekke'de yazdığı el-Mukaddimetü'l-Âcurrûmiyye kitabı nahivle alakalı olup içerisinde isim ve fiillerin tasrifleri i'rabı ve harflerin i'rabı gibi konuları ihtiva etmektedir. Gerek İbn Âcurrûm'un eseri gerek Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd'in et-Tuhfetü's-Seniyye'si kolay öğretici yöntemi sayesinde İslâm dünyasında pek rağbet görmüştür.

EL-MUKADDİMETÜ'L-ÂCURRÛMİYYE
İbn Âcurrûm'un nahivle alakalı olarak kaleme aldığı ve kendisiyle tanındığı en meşhur eseridir. Eser; isim ve fiillerin tasrifleri i'rabı ve harflerin i'rabı gibi konular hakkında özlü bilgiler içermektedir. Müellif bu eserini hac vazifesi münasebetiyle Mekke'de bulunduğu zaman diliminde kaleme almıştır.

el-Mukaddimetü'l-Âcurrûmiyye yöntemi ve nahvin ana kurallarını sade bir dille ifade etmesi gibi sebeplerden dolayı İslâm dünyasında meşhur olmuştur. Ayrıca daha sonra Avrupa'da da tanınarak çok rağbet görmüş ve belli başlı Batı dillerine tercüme edilmiştir. Şunu da belirtmek gerekirse pek çok farklı müellif tarafından el-Âcurrûmiyye üzerine altmış civarında şerh yazılmıştır.

İBN ÂCURRÛM (ö. 723/1323)
İbn Âcurrûm Kuzey Afrikalı dil ve kıraat âlimidir. el-Âcurrûmiyye adlı eseriyle maruftur. 672'de Fas'ta doğmuştur. Sanhâce kabilesindendir. Tam olarak ismi; Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Dâvûd es-Sanhâcî'dir. Âcurrûm lakabı Berberî dilinde "sûfî" anlamında olmakla beraber dedesinden kendisine kalmıştır.

Tahsil Hayatı
Tahsil hayatı hakkında yeterince bilgi olmayan İbn Âcurrûm ilk temel eğitimini Fas'ta almıştır. Ayrıca burada dil edebiyat kıraat fıkıh ve matematik tahsili de görmüştür. Daha sonra hac yolculuğu sırasında Kahire'ye uğramış burada meşhur dilci ve müfessir Ebû Hayyân el-Endelüsî'nin derslerine katılarak icâzet almıştır.

Hac farizasını yerine getirdikten sonra tekrar Fas'a dönmüş ve Karaviyyîn Camii'nde dil ve kıraat dersleri vermeye başlamıştır. Zamanla (iki oğlu başta olmak üzere) birçok talebe yetiştirmiştir.

Önde gelen bazı talebeleri şunlardır; Ebû Muhammed Abdullah (oğlu) Mindîl lakabıyla maruf Ebü'l-Mekârim Muhammed (oğlu) Ebü'l-Abbâs Ahmed b. Muhammed el-Cezennâî Ebû Muhammed Abdullah b. Ömer el-Vângılî ed-Darîr (dilci ve fakih) Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülmüheymin el-Hadramî Ebü'l-Abbâs Ahmed b. Muhammed el-Hazrecî (fıkıh ve kıraat âlimi) Muhammed b. Ali el-Gassânî.

Aynı zamanda İbn Âcurrûm birkaç çalışmada kaleme almıştır. Bunların en meşhuru el-Mukaddimetü'l-Âcurrûmiyye'dir. Diğer eserleri; Ferâ'idü'l-Me'ânî fî şerhi Hırzi'l-Emânî ve İmam Nâfi' kıraatiyle ilgili "el-Bâri'" adlı bir manzumesi'dir.

Müellif İbn Âcurrûm 723 (1323) senesinde Fas'ta vefat etmiştir. Günümüzde Bâbülhamrâ olarak bilinen Bâbülcizyîn yakınındaki Endülüslüler mahallesinde defnedilmiştir.

Allah Teâlâ Rahmet Eylesin Mekanını Cennet Kılsın Âmin

MUHAMMED MUHYİDDİN ABDÜLHAMÎD (1900-1973)
Müellif Muhyiddin Abdülhamîd Arap dili ve edebiyatı âlimidir. Mısır'ın Şarkıye ilinin Kefrülhamâm köyünde doğmuştur. Nisbesiyle beraber ismi; Muhammed Muhyiddîn b. Abdilhamîd el-Mısrî'dir.

Muhyiddin Abdülhamîd İlk öğrenimini memleketinde görmüş orta öğrenimini de Dimyat'ta tamamlamıştır. 1925 senesinde Ezher Üniversitesi'nden mezun olmuş bir müddet Ezher'in lise kısmında ve Kahire Enstitüsü'nde öğretmenlik yapmıştır.

İlim ekseninde bir hayat süren müellif özetle daha sonra şu görevlerde bulunmuştur: 1931 senesinde Ezher'e müderris olarak tayin edilmiş ve burada uzun süre Arap Dili Fakültesi'nde müderris ve dekanlık yapmıştır.

1940 yılında yeni açılan Hartum Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne bağlı Yüksek Hukuk Mektebi'nde müderrislik ve mektebin din ilimlerine dair programlarını hazırlamak için Sudan'a davet edilmiş bu daveti kabul ederek 4 sene kadar burada hizmet etmiştir.

1943 yılının sonunda tekrar Ezher Üniversitesi Arap Dili Fakültesi'ne müderris ve idareci vasfıyla dönmüş ve İlâhiyat Fakültesi'nde ders okutmuştur. Bu arada Kahire Arap Dil Kurumu başta olmak üzere Mecmau'l-Buhûsi'l-İslâmiyye gibi birçok ilmî kuruluşta üye olarak görev almıştır.

Ayrıca Ezher Üniversitesi'nde Lecnetü'l-Fetvâ ve el-Meclisü'l-a'lâ li'ş-Şuûni'l-İslâmiyye'ye bağlı Lecnetü İhyâi't-Türâs'a başkanlık da yapmıştır. İlmî bir hayat süren Muhyiddin Abdülhamîd 1965 yılında Arap Dili Fakültesi'nin dekanlığından emekliye ayrılmış 1973 senesinde de Kahire'de vefat etmiştir.

Allah Teâlâ Rahmet Eylesin Mekanını Cennet Kılsın Âmin

MUHYİDDİN ABDÜLHAMÎD'İN ESERLERİ
el-Muhtâr min Sıhâhi'l-Luga (li'l-Cevherî)
Mebâdi'ü Dürûsi'l-'Arabiyye
el-Ahvâlü'ş-Şahsiyye fi'ş-Şerî'ati'l-İslâmiyye
Ahkâmü'l-Mevârîs 'ale'l-Mezâhibi'l-Erba'a
Tenkîhu'l-Ezheriyye
Dürûsü't-Tasrîf
Tefsîrü'l-Kur'âni'l-'Azîm: Cüz'ü 'Amme
Şerhu Makâmâti Bedî'izzamân el-Hemedânî
Şerh 'alâ Şerhi İbn 'Akîl ('alâ Elfiyyeti İbn Mâlik) (Minhatü'l-Celîl bi-Tahkîki Şerhi İbn 'Akîl)  
et-Tuhfetü's-Seniyye bi-Şerhi'l-Mukaddimeti'l-Âcurrûmiyye
Şerhu'l-Mukaddimeti'l-Ezheriyye
en-Nizâmü'l-Ferîd bi-Tahkîki Cevhereti't-Tevhîd
Şerh 'alâ Şerhi Katri'n-Nedâ ve Belli's-Sadâ
Şerhu Dîvâni 'Ömer b. Ebî Rebî'a el-Mahzûmî
Şerh 'alâ Kitâbi'l-İnsâf fî Mesâ'ili'l-Hilâf Beyne'n-Nahviyyîn el-Kûfiyyîn ve'l-Basriyyîn
Uddetü's-Sâlik ilâ Tahkîki Evdahi'l-Mesâlik
Şerhu Dîvâni Ebî Temmâm
Hidâyetü's-Sâlik ilâ Tahkîki Evdahi'l-Mesâlik
Sebîlü'l-Felâh fî Şerhi Nûri'l-Îzâh
el-İntisâf mine'l-İnsâf (Şerh 'ale'l-Mufassal)
Şerh 'alâ Metni't-Telhîs fi'l-Belâga
MUHYİDDİN ABDÜLHAMÎD'İN BAZI TAHKÎK ÇALIŞMALARI
Makâlâtü'l-İslâmiyyîn; -Ebü'l-Hasan Eş'arî
el-Fark Beyne'l-Fırak; -Abdülkāhir el-Bağdâdî
el-İhtiyâr li-Taʿlîli'l-Muhtâr; -Abdullah b. Mahmûd el-Mevsılî
el-Hidâye; -Burhâneddin Mergînânî
el-Lübâb fî Şerhi'l-Kitâb; -Abdülganî el-Meydânî
Minhâcü'l-Vüsûl; -Kâdî Beyzâvî
Yetîmetü'd-Dehr fî Mehâsini Ehli'l-'Asr; -Ebû Mansûr es-Se'âlibî
Mürûcü'z-Zeheb; -Mes'ûdî
Vefeyâtü'l-Aʿyân; -İbn Hallikân
Fevâtü'l-Vefeyât; -İbn Şâkir el-Kütübî
Vefâʾü'l-Vefâ; -Semhûdî
Edebü'l-Kâtib; -İbn Kuteybe
el-Meselü's-Sâʾir fî Edebi'l-Kâtib ve'ş-Şâʿir; -Ziyâeddin İbnü'l-Esîr
Muhtasarü'l-Meʿânî; -Teftâzânî
Evdahu'l-Mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik; -İbn Hişâm en-Nahvî
Şerhu Elfiyyeti İbn Mâlik; -İbn Akîl
Şerhu Katri'n-Nedâ; -İbn Hişâm en-Nahvî
el-Mücmel fi'l-Luga; -İbn Fâris
el-Îzâh fî ʿUlûmi'l-Belâga; -Hatîb el-Kazvînî
Hizânetü'l-Edeb; -Abdülkâdir el-Bağdâdî
ET-TUHFETÜ'S-SENİYYE İÇİNDE İŞLENEN BAZI KONULAR
Nahvin tarifi konusu semeresi
Kelam türleri
İ'rab türleri
Zammenin kullandığı yerler
Fethanın kullandığı yerler
Cer alametleri
Cezm alametleri
Mu'rebler
Fiil çeşitleri
Fail çeşitleri
Mübteda kısımları
Haber kısımları
Mübteda ve Haber üzerine dahil olan amiller
Marifenin kısımları
Nekre konusu
Atıf harfleri
Bedel çeşitleri
Hal Temyiz İstisna konuları
Münada konusu